Tükenmişlik Sendromu Nedir?​

Tükenmişlik sendromu bireyin normal
şartlarda kariyerinden, arkadaşlıklarından
veya aile etkileşimlerinden aldığı keyfi ve başarı duygusunu azaltan ve bireysel kimliğin kaybedildiğine inanılmasına yol açan bir zihinsel ve fiziksel tükenme durumudur. Aynı zamanda bir iş hayatı stres türüdür.

Profosyonel hayatta veya ev işlerinde uzun saatler boyunca çalışmak, hasta bir aile üyesine bakmak yada politika veya toplumsal güvenlik ile ilgili üzücü haberlere tanık olmak gibi stresli durumlara sürekli maruz kalmak tükenmişlik sendromuna yol açabilir.

Tükenmişlik sendromunu varlığını fark etmek birey veya çevresi için her zaman kolay değildir.

Tükenmişlik sendromu tıbbi olarak kabul gören bir tanı değildir. Psikolog Herbert F.
tarafından 70’lerde ortaya atılan tükenmişlik sendromu kavramı, bireyde ağır fiziksel, zihinsel ve duygusal
yorgunluğa yol açan şiddetli bir stres durumunu tanımlar. Tükenmişlik sendromu sıradan yorgunluktan çok daha ağır ve kötü bir ruhsal durumdur ve hem bireylerin stresle başa çıkmalarını hemde günlük sorumluluklarını yerine getirmelerini zorlaştırır.

Tükenmişlik sendromu yaşayan bireyler genellikle çevrelerine sağlayabilecekleri ya da verebilecekleri bir şeyleri kalmadığını hissederler ve hatta
sabahları yataktan kalkmaktan bile korkabilirler.
Hayata karamsar bir bakış açısı benimseyebilirler ve sürekli kendilerini mutsuz hissedebilirler.
Tükenmişlik sendromu kendiliğinden geçebilen bir durum değildir. Uzun süre boyunca tedavi edilmeden ilerlemesine izin verilirse depresyon, kalp hastalığı ve diyabet gibi ciddi fiziksel veya psikolojik hastalıklara yol açabilir.

Tükenmişlik Sendromu Neden Olur?

Tükenmişlik sendromu daha çok işle ve iş stresiyle ilgilidir, kişi işinden keyifsizken
iş dışındaki yaşamında kendini keyifli hissedebilir. Depresyondaki olumsuz duygular ise hayatının tümüne yayılır.
Ancak ikisi birbirini tetikleyebilir.
Depresyonda olan kişinin tükenmişlik yaşama ihtimali güçlüyken, tükenmişliğin
artarak devam etmesi ve başka olumsuz olaylarla birleşmesi de kişiyi
depresyona sokabilir.

Sürekli olarak yüksek düzeyde strese maruz kalan herkes tükenmişlik sendromu geliştirebilir. Özellikle mesleki olarak başkalarına müdahale etme konumunda olan bireyler, örneğin acil durumlarda ilk müdahale ekipleri , doktorlar ve hemşireler gibi profesyoneller tükenmişlik sendromuna normalden daha savunmasızdır.

Kariyer kaynaklı tükenmişlik sendromunun yanı sıra, çocuklara, hastalara ya da yaşlılara bakan bireylerde de bu tür aşırı yorgunluk gözlemlenebilir.
Yakın zamanda yapılan bilimsel araştırmalar tıpkı doktorlar veya işletme yöneticileri gibi anneler ve babaların da tükenmişlik sendromundan etkileneceği saptanmıştır. Sürekli kontrol altında tutma ihtiyacı, mükemmelliyetcilik ve “tip A” gibi kişilik özellikleri de bireyin tükenmişlik sendromu geliştirme riskini artırabilir.

Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Tükenmişlik sendromundan etkilenmiş bir bireyde gözlemlenebilecek belirti ve semptomlar arasında öncelikle bitkinlik sıralanmaktadır. Bitkinlik, fiziksel ve duygusal olarak tükenmiş hissetmek olarak tanımlanabilir. Bu belirtinin fiziksel semptomları baş ağrısı, karın ağrısı, iştahta veya düzensiz değişiklikler içerebilir. Tükenmişlik sendromu olan bireyler bunalmış hissetme eğilimindedirler. Bunun sonucu olarak, sosyalleşmeyi ve arkadaşlarına, aile üyelerine ya da iş arkadaşlarına güvenmeyi bırakarak izolasyona yönelebilirler.

İşlerinin hiç bitmeyen taleplerinden rahatsız olan ve tükenmişlik yaşayan bireyler, kaçmak veya yalnız tatile çıkmak gibi kaçış fantezileri gerçekleştirmeyi hayal edebilirler. Aşırı vakalarda, birey duygusal acılarını uyuşturmanın bir yolu olarak uyuşturucuya, p*** pmo , alkole ve aşırı yiyecek tüketimine yönelebilir.

Tükenmişlik sendromu bireylerin sosyal arkadaşları, iş arkadaşları ve aile üyeleriyle olan soğukkanlılığını daha kolay
kaybetmelerine ve kolaylıkla sinirlenmelerine neden olabilir.
Bir iş toplantısına hazırlanmak, çocukları okula götürmek ve ev işlerine yönelmek gibi normal sayılabilecek stres faktörleri ile başa çıkmak, özellikle işler planlandığı gibi gitmediği zaman birey için aşılmaz bir engel görünümü alabilir.

Tıpkı diğer uzun vadeli stres türleri gibi tükenmişlik sendromu da bireyin bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve bireyi soğuk algınlığı, grip ya da uykusuzluğa karşı daha duyarlı hale getirebilir.
Tükenmişlik ayrıca depresyon ve anksiyete gibi göreceli yaygın akıl sağlığı sorunlarının da gelişmesini kolaylaştırabilir.

Tükenmişlik Sendromunun Aşamaşarı Nedir?

Tükenmişlik sendromu soğuk algınlığı veya grip gibi fiziksel hastalıklardan farklı olarak bir anda bütün etkisini göstermez.
Tükenmişlik sendromu kavramını ortaya atan psi. Herbert F. ile Gail North , tükenmişlik sendromu farklı aşamaları olduğunu belirtmiştir.

Aşırı dürtü / hırs tükenmişlik sendromunun ilk aşaması olarak görülür.
Özellikle , yeni bir işe başlayan veya yeni bir görev üstlenen bireylerde yaygın olarak görülen çok fazla hırs kısa sürede tükenmişlik sendromuna yol açabilir.

Bu hırs bireyi daha çok çalışmaya iteceği için, birey ikinci aşamada kendisini daha çok çalışmaya zorlar.

Kendisini normal ve gerekli olandan daha fazla çalışmaya zorlaması, bireyin üçüncü aşamada kendi ihtiyaçlarını ihmal etmesine, yani düzenli uyku , egzersiz yapma ve iyi beslenmek gibi öz bakım adımlarına feda etmesine yol açar.

Dördüncü aşamada birey, durumun kendi
davranışlarından ve kendisini sürekli çok zorlayarak çalıştığından kaynaklandığını fark etmek yerine, sorunun patronundan, yapılan işin veya bakılan kişinin taleplerinden ya da meslektaşlarından kaynaklandığını düşünebilir.

Birey beşinci aşamada işi ya da sorumluluğu ile ilgili olmayan ihtiyaçlar için zaman ayırmayı bırakır. Ailesinden ve arkadaşlarından uzaklaşmaya başlar.

Birey için sosyal davetlere, arkadaş toplantılarına, sinemaya, tiyatroya, sevilen kişi ile dışarıda akşam yemeğine gitmek eğlenceli olmak yerine külfetli bir durum gibi görünür.

Bu aşamada birey ailesinden ve arkadaşlarından uzaklaşarak, sosyal davetlerden kaçınıp, kendi içine kapanmayada başlar.

Altıncı aşamada bireyin etrafındakilere karşı sabırsızlığı artar. Birey davranışlarının sorumluluğunu üstlenmek yerine başkalarını suçlar; onları yetersiz, tembel ve zorba olarak görür. Durum içindeki sorumluluğunu inkar eder. Bu aşamada davranış değişiklikleri görülebilir ve tükenmişlik sendromuna gidem yolda
İlerleyen bireyler daha agresif hale gelebilir ve gereksiz yere sevdiklerine saldırabilir.

Sonraki aşamada birey duyarsızlaşarak kendisini hayatından ve hayatını kontrol etme yeteneğinden kopuk hissettiğini ifade edebilir.

Bundan sonraki aşamada ise birey, içinde boşluk ya da endişe hisleri taşır. Bireylerin bu aşamadaki boşluk ya da endişe duygusuyla başa çıkmak için madde kullanımı, kumar veya aşırı yemek yeme gibi heyecan arayışına girebildiği gözlemlenmiştir.

Tükenmişlik sendromunun sonraki aşamasında ise birey depresyona girer, hayat birey için anlamını yitirir ve kendisini umutsuz hissetmeye başlar.

Tükenmişlik sendromunun son aşamasında ise zihinsel veya fiziksel çöküş bütünüyle başlar. Bu durum bireyin genel olarak başa çıkma yeteneğini etkileyebilir ve bu aşamada ruh sağlığı uzmanı ve tıbbi yardım gerekli olabilir.

Tükenmişlik Sendromu Nasıl Önlenir Ve Tedavi Edilir?

Egzersiz, sadece bireyin fiziksel sağlığı için faydalı değil, aynı zamanda birey için duygusal ve ruhsal bir rahatlama yöntemidir. Zaman kısıtlaması olan bireylerin, egzersiz avantajından yararlanmak için spor salonunda saatler harcamasına gerek yoktur.

Kısa yürüyüşler veya gün içinde iş arasında bir kaç defa tekrarlanan hareketler bireyin egzersizi günlük bir alışkanlık haline getirmesini kolaylaştırabilecek yöntemlerdir.
Ayrıca; yoga, aikido, tai chi gibi hem beden hemde zihin üzerine çalışan disiplinler de kişinin tükenmişlik sendromuna girmesini önlemek veya tedavi etmek için başarılı yöntemlerdir.

Dengeli beslenme, stresle başta olmak üzere bütün sağlık durumları için önemli bir adımdır. Özellikle omega-3 yağ asitleri ile dolu sağlıklı bir yemek , birey için doğal bir antidepresan görevi yüklenebilir.
Ceviz ve balık gibi omega-3 bakımından zengin yiyecekleri diyete eklemek bireyin ruh halini canlandırmasına yardımcı olabilir.

İnsan vücudunu dinlemek ve kendisini düzenlemek için zamana ihtiyacı vardır. Bu nedenle sağlıklı uyku düzeni takip edilmelidir. Uykudan önce kafeinden kaçınmak, uykudan önce rahatlatıcı bir uyku ritüeli oluşturmak ya da düzenli uyku saatlerini takip etmek bireyin sağlıklı uyku düzeni kazanmasına yardımcı olabilir.

Stresli zamanlarda, bireylerin çevresinden yardım istemesi önemlidir. Çevreden görülen destek stres ve tükenmişlik duygusuna karşı en etkili silahtır.

Kaynakça: